Juiste Zorg op de Juiste Plek: Stappenplan voor een succesvolle implementatie

Juiste Zorg op de Juiste Plek: Stappenplan voor een succesvolle implementatie

De Juiste Zorg op de Juiste Plek is de nieuwe hype in de gezondheidszorg. Overal zien we de term opduiken en de nota ‘Juiste Zorg op de Juiste Plek’ is de basis van alle bestuurlijke hoofdlijnakkoorden die zijn gesloten.

Begrijpelijk, want in essentie is Juiste Zorg op de Juiste Plek een fantastische manier om de uitgangspunten van Value-based Healthcare of Triple Aim in een regio te realiseren. Alleen, de implementatie ervan komt niet van de grond blijkt uit een recent rapport van de NZA. Ook weten we dat de implementatie van zulke complexe subsidieprogramma’s in 70% van de gevallen mislukt. Het gevolg daarvan is dat de gestelde doelen niet worden bereikt, er tijd en geld verloren gaat en er gefrustreerde professionals en teleurgestelde patiënten achterblijven. Waar het op neerkomt is dat de Juiste Zorg op de Juiste Plek – zoals het nu wordt vormgegeven – gedoemd is te mislukken. Er is een andere aanpak nodig. De sleutel tot succes is een goed implementatiemodel en het mooie is: dat bestaat! In deze blog laten we zien hoe je Juiste Zorg op de Juiste Plek wel succesvol implementeert.

Waarom de Juiste Zorg op de Juiste Plek?

De samenstelling van onze bevolking verandert en daardoor ook de vraag naar en intensiteit van zorg. Vergeleken met het jaar 2000 zal in Nederland het aantal 65-plussers in 2030 verdubbeld zijn tot circa 4,25 miljoen. Daardoor is er niet alleen meer zorg nodig, maar ook andere zorg. Een groot deel van deze ouderen heeft namelijk te kampen met multimorbiditeit en dus een complexe zorgvraag. Maar ook in de bevolking als geheel zal multimorbiditeit toenemen als gevolg van een ongezondere levensstijl. Daar komt nog eens bij dat er steeds meer behandelmogelijkheden zijn. Dit alles leidt tot een enorme toename van de kosten. De verwachting is dat de gemiddelde zorgkosten per persoon per jaar stijgen van ruim 5.000 euro nu tot 9.600 euro in 2040, tenzij we op tijd ingrijpen. En dat kan door Juiste Zorg op de Juiste Plek op de juiste manier te implementeren.

Wat is Juiste Zorg op de Juiste Plek?

Voordat we gaan uitleggen hoe je Juiste Zorg op de Juiste Plek succesvol implementeert, is het goed om er een definitie van te geven, want die ontbreekt vaak. De Rijksoverheid formuleert het als volgt: ‘De Juiste Zorg op de Juiste Plek is een initiatief van zorgpartijen. In dit gedachtegoed staat het dagelijks functioneren van mensen centraal. Van daaruit wordt gezocht naar manieren om zorg te verplaatsen (dichterbij de mensen thuis), (duurdere) zorg te voorkomen en zorg te vervangen door bijvoorbeeld eHealth. Dit helpt mensen beter te leven met hun ziekte of beperking. Het ministerie van VWS ondersteunt deze beweging waar mogelijk en faciliteert partijen om van elkaar te leren en met elkaar in contact te komen.’ Juiste Zorg op de Juiste Plek is dus zorg dichtbij de patiënt, waarbij diverse hulp- en zorgverleners met elkaar samenwerken en waarbij er in toenemende mate gebruik wordt gemaakt van digitale kanalen. Misschien denk je nu: ‘Is dat geen netwerkzorg?’. Dat klopt, Juiste Zorg op de Juiste Plek is een synoniem voor netwerkzorg. En ook voor zorgnetwerk, zinnige zorg, zorgpad, 1,5-lijnszorg en substitutie van zorg. Dit zeggen we niet om het nog ingewikkelder te maken, maar omdat je ook deze termen te pas en te onpas tegenkomt zonder dat we met elkaar in staat zijn het geheel – de hele olifant (figuur 1) – te overzien.

Figuur 1: Het land der blinden

Juiste Zorg op de Juiste Plek: Recept voor mislukking?!

Waarom is de Juiste Zorg op de Juiste Plek, zoals we het nu in Nederland aanpakken, gedoemd te mislukken? Buiten het feit dat iedereen andere definities heeft van en beelden vormt bij het concept Juiste Zorg op de Juiste Plek, voldoen we niet aan de benodigde randvoorwaarden. Het ontbreekt aan structurele, integrale financiering en een samenhangende, evidence based beleidsagenda. We regelen de zorg niet integraal, maar kiezen ervoor om steeds losstaande projecten en subsidieprogramma’s (zoals Juiste Zorg op de Juiste Plek) op te starten als tegenmaatregel voor onze versnipperde financiering. Allemaal doekjes voor het bloeden waarbij de samenhang ontbreekt. Hierdoor worden de gewenste effecten: kwaliteitsverbetering en kostenverlaging niet gehaald. De zorgverleners willen wel, maar worden door de huidige financiële prikkels niet echt gestimuleerd integraal te gaan werken. Hierdoor komen Juiste Zorg op de Juiste Plek-initiatieven maar moeizaam van de grond, laat staan dat ze duurzaam verankerd worden in de praktijk. Het probleem bevindt zich hoger in de boom. Op overheidsniveau is het beleid versnipperd en niet gestoeld op een evidence-based beleidsagenda. Dit maakt het Nederlandse zorgstelsel inefficiënt. En wie zijn daarvan de dupe?

De Subsidie Frustratie Carrousel (SFC)

1. Patiënt:

De patiënt die steeds weer vastloopt in het systeem, omdat het Juiste Zorg op de Juiste Plek-project waar hij gebruik van maakt, na drie jaar weer afloopt.

2. Zorgprofessional:

De zorgprofessional die gefrustreerd raakt, omdat zijn inspanningen na die drie jaar niet gecontinueerd worden in de praktijk door middel van een contract met de zorgverzekeraar.

3. Bestuurder:

De bestuurder die bij gebrek aan een structureel, integraal inkoopbeleid en een langetermijncontract met de zorgverzekeraar, geen structurele veranderingen teweeg kan brengen.

4. Beleidsmaker:

De beleidsmaker die keer-op-keer de moeilijke/onmogelijke taak heeft om een nieuwe ‘hype’ succesvol te implementeren, omdat het veld last heeft van het SFC-syndroom.

Eigenlijk is de enige ‘winnaar’ de consultant die zijn handen vol heeft om binnen de krochten van het systeem op zoek te gaan naar de mogelijkheden. Overigens in de meeste gevallen zonder succes op de lange termijn. Inmiddels is waarschijnlijk wel duidelijk waarom…

Hoe kan de Juiste Zorg op de Juiste Plek wel succesvol zijn?

Al zo’n 15 jaar zijn we in Nederland aan het aanmodderen, terwijl in andere landen, zoals Amerika, Engeland en Duitsland, wel succesvolle initiatieven van de grond komen. De reden is dat ze daar de financiering wel goed hebben geregeld (zie figuur 2).

Figuur 2: Internationale voorbeelden

Maar ook voor de Nederlandse situatie is er een oplossing binnen handbereik in de vorm van een wetenschappelijk onderbouwd implementatiemodel: het Regenboogmodel.

Figuur 3: Het Regenboogmodel

In het Regenboogmodel zijn de behoeften van de patiënt het uitgangspunt voor verschillende vormen van klinische, professionele en organisatorische samenwerking. Die samenwerking kan plaatsvinden op: 1) microniveau: tussen cliënt/patiënt en zorgverlener, 2) mesoniveau: tussen professionals en organisaties, en 3) macroniveau: wet- en regelgeving die invloed hebben op alle samenwerkingsvormen.

Samenwerking, dat is waar het om draait. De Juiste Zorg op de Juiste Plek valt of staat bij mensen – patiënten, zorgprofessionals en bestuurders – die willen en kunnen samenwerken, ook over de muren van hun organisaties heen. En dat bereik je in vier ‘eenvoudige’ stappen:

Stap 1: Breng de behoefte van je patiënten in kaart.

Doe dit op regionaal niveau, dus deel praktijkgegevens. Probeer ook te voorspellen wat de toekomstige behoeften van je patiëntenpopulatie zullen zijn. Dit kun je doen aan de hand van klinische- en kostendata. Zo weet je welke interventies voor jouw patiëntenpopulatie nu en in de toekomst nodig zijn.

Stap 2: Bepaal welke uitkomsten je wil bereiken.

Zowel klinisch als qua patiëntervaring en kosten. Gebruik hiervoor de uitgangspunten van Triple Aim. PROMs (patient reported outcome measures) en PREMs (patient reported experience measures) kunnen hierbij van nut zijn.

Stap 3: Bepaal welke vormen van samenwerking je nodig hebt om die uitkomsten te bereiken.

Het Regenboogmodel dient hierbij tot leidraad. Kijk op micro-, meso- en macroniveau welke vormen van samenwerking je zou kunnen inzetten.

Stap 4: Inventariseer en organiseer randvoorwaarden qua structuur en cultuur.

Zet op een rij wat je nodig hebt om de Juiste Zorg op de Juiste Plek op de lange termijn tot een succes te maken. Kijk bijvoorbeeld naar de bekostiging en of er een cultuur binnen je organisatie is waarin men bereid is tot het doorvoeren van veranderingen.

Op weg naar evidence based beleid

Dat de meeste Juiste Zorg op de Juiste Plek-projecten stranden, heeft niets te maken met de potentie van het concept, maar met de manier waarop het in Nederland in de praktijk wordt gebracht. In plaats van een integrale beleidsaanpak kiezen we ervoor losstaande projecten te financieren. Subsidiegeld als lapmiddel, daar komt het op neer. We moeten daar echt mee stoppen en ervoor zorgen dat we de juiste randvoorwaarden creëren om de Juiste Zorg op de Juiste Plek tot het succes te maken waar het recht op heeft. Dit houdt in dat we op macroniveau afspraken maken over integrale financiering, dat we ons beleid vormgeven op basis van evidence en dat we voorwaarden creëren voor informatie-uitwisseling. Gebruik de behoeften van je patiëntenpopulatie en de gewenste uitkomsten van je zorg als startpunt van zorgverbetering. En heel belangrijk: werk samen! Met patiënten, met andere zorgverleners en andere zorgorganisaties. Dan zal het succesgehalte van Juiste Zorg op de Juiste Plek met sprongen vooruitgaan.

Wil je meer weten over het succesvol implementeren van Juiste Zorg op de Juiste Plek? Schrijf je in voor onze masterclass Netwerkzorg. Of lees meer in ons eBoek Zorgnetwerken die werken: De sleutel tot betere uitkomsten.