Wat is eerstelijnszorg en hoe stimuleren we de organisatiekracht?

Wat is eerstelijnszorg en hoe stimuleren we de organisatiekracht?

Willen we de zorg in de toekomst efficiënt vormgeven, dan is daarin een grote rol weggelegd voor de eerstelijnszorg. Betere samenwerking binnen de eerstelijnszorg en met disciplines daarbuiten is absoluut noodzakelijk. Maar wat is de eerstelijnszorg eigenlijk? En  Maar wat is de eerstelijnszorg eigenlijk? En op welke wijze komt deze samenwerking tot stand?

Een bezoek aan de huisarts, maatschappelijk werker of het consultatiebureau voor het kind: allemaal hebben we weleens te maken met eerstelijnszorg. Het belang hiervan kan niet worden onderschat. Een waardegedreven zorg aanpak valt of staat met degelijke eerstelijnszorg. Onderzoek heeft aangetoond dat de gezondheid van burgers beter is en de kosten lager als de eerstelijnszorg goed functioneert.

Wat verstaan we onder eerstelijnszorg?

De eerstelijnszorg is rechtstreeks toegankelijke zorg. Op zorgverleners van de eerstelijn kan men direct een beroep doen. Dit in tegenstelling tot tweedelijnszorg. Dit zijn zorgverleners waartoe je slechts na verwijzing uit de eerste lijn toegang hebt.

In het dagelijks taalgebruik stellen we eerstelijnszorg vaak gelijk aan huisartsenzorg. Maar eerstelijnszorg is veel meer. Ook disciplines als verpleegkundige zorg, fysiotherapie, algemeen maatschappelijk werk, de wijkverpleegkundige en psychologische zorg vallen eronder. De huisarts vervult vaak wel een spilfunctie, aangezien hij/zij de eerste is op wie de patiënt een beroep doet.

Belangrijker dan de partijen die deel uitmaken van de eerstelijnszorg, zijn de functies die het systeem vervult. Eerstelijnszorg moet:

1. 1. laagdrempelige opvang bieden bij gezondheidsproblemen
2. 2. een breed aanbod aan zorg hebben
3. 3. continue persoonsgerichte zorg bieden
4. 4. garant staan voor een goede coördinatie van deze zorg

Daarnaast moet het zogenaamde ‘equity principe’ leidend zijn: Iedereen heeft in beginsel gelijke kansen op een zo goed mogelijke gezondheid.

Wat zijn de kenmerken van eerstelijnszorg?

Eerstelijnszorg heeft de volgende vier kenmerken:

1. 1. Mensgerichtheid. De patiënt staat centraal. Het gaat om zijn/haar gezondheid in de context van zijn of haar sociale omgeving.
2. 2. Populatiegerichtheid. Een systeem van eerstelijnszorg streeft naar een zo goed mogelijke gezondheid van de populatie burgers waarvoor het de verantwoordelijkheid heeft.
3. 3. Integraal aanbod van diensten. Verschillende disciplines binnen het systeem werken zo efficiënt mogelijk samen om een integraal zorgaanbod te realiseren.
4. 4. Poortwachtersfunctie. Eerstelijnszorg is de deur naar medisch specialistische zorg. Patiënten die deze meer gespecialiseerde zorg nodig hebben, worden snel en doelmatig doorverwezen.

Gebrek aan organisatiekracht

De organisatiekracht van de eerstelijnszorg laat nu nog vaak te wensen over. Eerstelijnszorg is georganiseerd volgens de principes van het monodisiciplinair kleinbedrijf, maar omvat veel meer disciplines. Hierdoor kan het niet altijd de kenmerken zoals boven omschreven waarmaken. Ondanks de invoering van zorggroepen, gezondheidscentra en huisartsenposten blijft de organisatiekracht van de eerstelijn een zwak punt. En juist organisatiekracht is nodig om de vier kenmerken waar te maken en goede, betaalbare zorg te waarborgen.

Samenwerking in de regionale zorg: vragen en essentiële bouwstenen

Om aan organisatiekracht te winnen, is meer samenwerking nodig binnen een regio. Dit roept vragen op. Wat is er nodig om tot een goede samenwerking te komen? Wie zijn alle betrokken partijen? Hoe richten wij de samenwerking in? Het is belangrijk om alle vragen en nog belangrijker: de antwoorden hierop, helder te krijgen.

Waaraan dient een goed georganiseerde eerstelijnszorg uiteindelijk te voldoen? In een eerder blog heb ik hieraan al uitgebreid aandacht besteed. Dit zijn, kort samengevat, de essentiële bouwstenen:

• Coördinatie van zorg. Een goed gecoördineerde zorg kenmerkt zich door actief casemangement, toegankelijke zorgplannen en regelmatig multidisciplinair overleg.
• Data gestuurd prestatiemanagement. In ziekenhuizen wordt dit al ingezet, maar de eerstelijnszorg blijft achter. Door het verzamelen van gegevens, het koppelen van informatiesystemen en het inzetten van algoritmen kunnen we voorspellingen doen over de zorgvraag binnen een regio. Hierop kunnen de partijen in een regio inspelen.
• Leiderschap en bestuur. De combinatie van klinisch en bestuurlijk leiderschap werkt in dezen vaak het best. Professionals uit het veld, zoals huisartsen en fysiotherapeuten, weten hoe het er in de zorg aan toegaat en zijn daarom de aangewezen personen voor leiderschap binnen een goed functionerend samenwerkingsverband.
• Samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid. Multidisciplinaire samenwerking is, zoals al eerder aangestipt, essentieel voor eerstelijnszorg.
• Toegankelijkheid. Essentieel voor zowel patiënten als organisaties. Niet alleen moet de zorg offline bereikbaar zijn, ook online moet een helder systeem voorhanden zijn van e-Health-toepassingen, waarmee organisaties hun zorg kunnen vormgeven.

Van theorie naar praktijk: Organisatie & Infrastructuur

Per 1 januari 2018 krijgen eerstelijns zorgverleners binnen een regio geld om samenwerkingen aan te gaan. Deze bekostigingsvorm heet Organisatie & Infrastructuur. Maar er is meer nodig dan geld alleen. Organisaties in de regio moeten elkaar weten te vinden en afspraken maken over hun samenwerking.

In de regionale zorg onderscheiden we vier partijen:

• Overige zorgorganisaties
• Eerstelijnsorganisaties
• Zorgverzekeraars
• Gemeenten

Als deze partijen tot betere samenwerking komen, blijft het gezamenlijke belang gewaarborgd: de juiste zorg voor de patiënt op de juiste plek in de regio.

Hoe moet deze samenwerking precies vorm krijgen? Dat is van een aantal factoren afhankelijk. Dit kunnen bijvoorbeeld demografische of regionale factoren zijn. Het proces naar een degelijke samenwerking binnen de eerstelijnszorg omvat een zestal stappen. Deze stappen staan omschreven in de whitepaper Value-based healthcare a call for integrated action van Essenburgh Training & Advies, die hier te downloaden is.

Samenwerken aan Waardegedreven Zorg: Download het gratis e-Boek

Zoals aangegeven: qua samenwerking is er in de eerstelijnszorg nog veel te winnen. Hiertoe moeten obstakels overwonnen worden. Download hieronder het gratis e-Boek en leer hoe je de je de obstakels voor samenwerking binnen je organisatie en binnen de regio overwint. Klik op onderstaande link om het e-Boek te downloaden.