De steeds kritischer wordende klant en de nieuwste generatie medewerkers vragen om een nieuw economisch model. Ook krijgen organisaties steeds vaker te maken met complexe vraagstukken, die niet één-twee-drie op te lossen zijn. In de economie van morgen draait het om meervoudige waardecreatie, waarbij economische, ecologische en sociale waarden met elkaar in evenwicht zijn. Dit vraagt ook om een nieuwe vorm van leiderschap en een andere manier van werken voor organisaties. Want het is niet langer één organisatie die aan zet is, maar het netwerk van organisaties. Prestatie door relatie is het adagium voor de toekomst. Dit vraagt om samenwerking tussen organisaties en mensen waarin flexibiliteit, creativiteit en autonomie centraal staan.

De businessmodellen van de toekomst zullen zich steeds meer richten op meervoudige waardecreatie. Bij meervoudige waardecreatie zijn de economische, ecologische en sociale waarden met elkaar in evenwicht. Kortetermijnwinst is niet langer de heilige graal en ecologisch verantwoorde en sociaal rechtvaardige resultaten zullen een grotere rol gaan spelen. Dus geen nadruk op enkel geld verdienen of bovenmatige sociale regelingen, maar een evenwicht waarin recht wordt gedaan aan deze drie factoren. Om waarde te kunnen creëren op deze drie gebieden, is niet één organisatie ‘exclusief’ aan zet, maar is een netwerk, de gemeenschap, de community nodig.

De noodzaak voor nieuwe businessmodellen komt het duidelijkst naar voren op het moment dat een organisatie voor een grote uitdaging staat. Huidige voorbeelden waarin het draait om meervoudige waardecreatie zijn veelal complexe problemen of ‘wicked problems’. Een wicked problem is een probleem dat zo complex en diffuus is, dat het lastig is op te lossen of zelfs onoplosbaar kan lijken. Om een wicked problem op te lossen is samenwerking essentieel. Dergelijke problemen vragen namelijk om het oplossend vermogen van een netwerk van mensen en organisaties. In een netwerk staat het creëren van ‘shared value’ voorop, namelijk waarde voor alle stakeholders. Met andere woorden: waardecreatie in de breedste zin van het woord.

Huidige theorieën over management en leiderschap sluiten nog onvoldoende aan op de wicked vraagstukken waar organisaties vandaag de dag mee te maken hebben. Doordat de bestaande theorieën de werkelijkheid versimpelen, wordt de complexiteit volledig platgeslagen. Versimpeleritis wordt in de Engelse literatuur ook wel het 5S-syndroom genoemd. Deze vijf veelgemaakte fouten zijn symptoom aanpak, silo denken, oppervlakkig kijken, korte-termijn oplossingen en de oplossingssmodus. Ik zal deze fouten één voor één toelichten.

Zoals het woord al zegt, draait het bij symptoom aanpak slechts om het oplossen van de symptomen van een probleem. De onderliggende oorzaak van het complexe probleem blijft buiten beschouwing. Bij echt complexe vraagstukken schiet deze simpele aanpak dan ook ernstig tekort. Want als je alleen de symptomen aanpakt zal de onderliggende oorzaak van het probleem natuurlijk blijven bestaan.

Ook het silo denken is kenmerkend voor het 5S-syndroom. Oftewel, het bedenken van oplossingen binnen je eigen team, organisatie en/ of sector waar het probleem de kop opsteekt. Zo ontstaat de spreekwoordelijke tunnelvisie en worden mogelijke nieuwe ideeën en mogelijkheden buiten de bestaande muren vaak volledig over het hoofd gezien. Voor het oplossen van complexe problemen is het niet voldoende om binnen de eigen kleine kring te blijven, een systeemaanpak met expertise van anderen is vaak noodzakelijk.

Bezint eer ge begint, luidt het spreekwoord. Zeker bij het aanpakken van complexe vraagstukken is dit een belangrijk advies. Met superficieel wordt het oppervlakkig en niet nauwkeurig bekijken van een probleem bedoeld. Het risico is dat het behandelde probleem niet het eigenlijke probleem is, de oplossing is dan ook niks anders dan symptoombestrijding.

Men wil graag op korte termijn een oplossing en resultaat. Nog voordat de situatie goed geanalyseerd is worden al oplossingen bedacht. Dit leidt tot pragmatitus, een snelle oplossing voor een probleem maar geen duurzaam eindresultaat.

Veel mensen hebben de neiging problemen zo snel mogelijk te willen oplossen. Lekker hands-on met een oplossing aan de slag, zonder zich eerst te verdiepen in de echte oorzaken van een probleem. Als je meteen in de solution modus of oplossingsmodus schiet, is het gevaar dat de aard en omvang van het probleem niet helder zijn. Of hoe de verschillende problemen met elkaar samenhangen. Wie zijn er eigenlijk allemaal bij het probleem betrokken en wat is hun opvatting over het probleem? De objectieve aard en schaal van het probleem wordt hierdoor niet gezien en de ingezette oplossing zal het probleem niet kunnen oplossen.

Om niet in de valkuilen van het 5S-syndroom te stappen, moeten organisaties andere strategieën volgen en anders gaan werken. Complexe vraagstukken vragen om samenwerking tussen verschillende stakeholders, een ander soort leiderschap, maar ook een gedegen analyse. Meervoudige waardecreatie vraagt een andere manier van denken en werken. Huidige businessmodellen sluiten hier onvoldoende op aan. Het Regenboogmodel is zeer geschikt om de complexiteit te begrijpen en helpt om de juiste keuzes te maken. In het model worden de kenmerken en de randvoorwaarden van waardecreërend leiderschap weergegeven samen met meervoudige waardecreatie.

Meervoudige waardecreatie begint bij waardecreërend leiderschap. Dit vraagt andere en
complexere vaardigheden van een leider dan in het oude economische model. Leiders in de nieuwe economie kijken verder dan hun neus lang is, verder dan kwartaalcijfers en winstmaximalisatie. Ze geven richting, zijn in staat waarden en principes te (her)definiëren en duurzame waarde te creëren. Het interessante hierbij is dat iedereen een leiderschapsrol kan aannemen. Waardecreërend leiderschap is niet verbonden aan een formele rol of een formele positie.

Het Regenboogmodel maakt inzichtelijk dat dit vraagt om leiderschap op verschillende niveaus. Daarbij gaat het op microniveau om persoonlijke kenmerken zoals competenties, drijfveren en gedragsstijlen. Bij het mesoniveau draait het om het functioneren van het team en de bestuurlijke situatie. Ten slotte betreft het macroniveau het kunnen leiden van maatschappelijke ontwikkelingen. Meervoudige waardecreatie valt of staat bij mensen; mensen die kunnen samenwerken in teams binnen en buiten hun organisatie. Om daadwerkelijk te komen tot meervoudige waardecreatie is de juiste balans nodig tussen functionele en normatieve interventies. Deze balans bepaalt of een aanpak succesvol is in de praktijk.

Een succesvolle aanpak is per definitie maatwerk, omdat de juiste benadering afhankelijk is van het vraagstuk, de ambitie en de sector waarin de organisatie of het samenwerkingsverband zich bevindt. Meervoudige waardecreatie en waardecreërend leiderschap zijn complexe doelen en het kan lastig zijn om zicht te houden op waar en hoever je bent en wat de volgende stappen zijn. Het Regenboogmodel helpt je om het proces op weg naar meervoudige waardecreatie te (her)structureren. Toepassing van het model zal effectief leiderschap en samenwerking in de juiste fase en op de juiste plek stimuleren.

Ben jij klaar om de volgende stap te zetten naar meervoudige waardecreatie? Of heeft jouw organisatie moeite met het oplossen van complexe vraagstukken? Lijdt ook jouw organisatie aan versimpeliritis, pragmatitus of het 5S-syndroom? Vraag je je af hoe het nieuwe leiderschap eruit ziet? Download het gratis eBook, zodat ook jij klaar bent voor de economie van waarde! Of klik hier voor onze leiderschapstrainingen.

Lees ook:

Hoe bouw je pensioen op als zzp’er?