Moreel leiderschap: waar doe je goed aan als leider?
Misschien krijg je jeuk van de termen moreel leiderschap en ethisch leiderschap. Want het lijken zulke open deuren. En is het niet de zoveelste managementhype? Want natúúrlijk streef je als leider morele waarden na. Nou ja, in een ideale wereld. Want de recente bankencrisis heeft ons geleerd dat het helemaal niet zo vanzelfsprekend is. Juist het huidige tijdsgewricht vraagt om moreel leiderschap.
Begin 2019 publiceerde Alex Brenninkmeijer het boek ‘Moreel leiderschap’. De oud-rechter, oud-Nationale ombudsman en oud-lid van de Europese Rekenkamer maakt zich zorgen om de ontwikkelingen in de wereld, waar sterke leiders valse berichten de wereld insturen en de democratische waarden uithollen. Hij schrijft: ‘We hebben de neiging om de ingewikkeldheid van de samenleving te vereenvoudigen en hanteerbaar te maken door snelle aannames en vooroordelen. Maar het gaat om beschaving en daarin is niet het alfamannetje (de autocratische leider) maar ethos het belangrijkst.’
Juist nu is moreel leiderschap hoognodig, stelt Brenninkmeijer. Gestoeld op waarden zoals oprechtheid, gematigdheid en redelijkheid. Brenninkmeijer heeft het over het belang om te streven naar ‘langzaam denken’. Want alleen daardoor kun je volgens hem komen tot goede afwegingen, in dit ‘hijgerige tijdsgewricht’ waarin mensen zich laten meevoeren door oneliners en krachtige taal van sterke leiders. Moreel leiderschap dus, óók in organisaties. Júist in organisaties.
Wat is moreel leiderschap?
Moreel leiderschap betekent dat je je bewust bent van de waarden die jij zelf belangrijk vindt. Dat je je bewust bent van de (kern)waarden van de organisatie waar je werkt. En dat je daar achter kunt staan. En er is meer nodig. Want vervolgens is belangrijk dat je deze waarden ook echt doorleeft. Dat je ze uitdraagt en concreet toepast. Organisatiedeskundige Lenette Schuijt hield hierover in 2013 een inspirerende lezing: ‘Met ziel en zakelijkheid naar vitale organisaties’.
Wees je er steeds van bewust dat je dat ook echt doet. Want door allerlei omstandigheden kan dat wel eens fout gaan. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je tóch uit je slof schiet tegen een medewerker, omdat jij de baas bent. Terwijl respect voor jou een belangrijke waarde is. Wees niet verbaasd als jou dat overkomt; je bent ook maar een mens. Wel is het belangrijk dat je daarop terugkomt. En dat je ervan leert. Zorg ook dat je de waarden echt integreert. Creëer een veilige omgeving waarin collega’s elkaar durven aanspreken op het niet naleven van waarden. Maar dan moeten die waarden wel helder zijn bij iedereen. Zo niet, dan blijft moreel leiderschap een abstract of zelfs hol begrip.
Moreel leiderschap: 4 punten om op te letten
Juist omdat moreel leiderschap zo’n ongrijpbaar begrip lijkt, kan het lastig zijn te bepalen of het wel of niet goed gaat met het naleven ervan. Toch zijn er wel wat veelbetekenende signalen te noemen. Vier punten om op te letten:
Blijf niet hangen in mooie woorden
Wat vaak voorkomt, is dat het blijft bij mooie woorden. Keurig vastgelegd en bovendien keurig gecommuniceerd. Maar in de praktijk komt er weinig van. De intentie is er, maar de actie blijft uit. Alles blijft bij het oude. Dat is niet zo gek, want werkelijk veranderen is lastig. Helemaal als je als leider de waarden van de organisatie niet werkelijk doorleeft.