Dit is nog altijd het onderwerp van intensieve discussies. Worden mensen geboren om leiders te zijn óf worden ze gemaakt? De huidige stand van de wetenschap veronderstelt dat er inderdaad aangeboren eigenschappen zijn die goede leiders karakteriseren. Voorbeeld hiervan zijn: integriteit, daadkracht en visie. Er zijn ook ‘bewezen’ methodes waarmee leiderschapsvaardigheden kunnen worden getraind. Maar eerlijk gezegd: we weten niet of leiders worden geboren of gemaakt. Want er is (nog) onvoldoende wetenschappelijk bewijs voor een overtuigende onderbouwing van de nature- of nurture-theorie. Waarschijnlijk gaat het om een combinatie van aangeboren talenten (nature) en ontwikkelde talenten (nurture).

Moet je als leider dominant aanwezig en zichtbaar zijn? Dat is nog maar de vraag. Want leiderschap is in de kern het kunnen laten samenwerken van mensen en teams. In dat geval zit het leiderschap meer in de interactie tussen individuen en is daarmee niet direct zichtbaar of dominant aanwezig in één persoon. Anders is dat bij de diverse vormen van charismatisch leiderschap, waarbij de leider veelal dominanter aanwezig is. Het is heel twijfelachtig of deze theorie houdbaar is in de netwerkeconomie. Lees meer over netwerkleiderschap

Hoe weet je medewerkers het best te inspireren? Vanaf de jaren tachtig begonnen mensen zich hier meer en meer op te richten. De focus kwam op leiderschap dat een beroep doet op de emoties van mensen om hen te stimuleren en inspireren. Dit heeft geleid tot de zogenoemde neo-charismatische leiderschapstheorieën, waarvan transformationeel en charismatisch leiderschap het meest bekend zijn (Avilio et al. 2009). Recente studies suggereren dat leiderschap volgens deze benadering superieur is aan leiderschap volgens de transactionele aanpak (Fiol et al. 1999). Transactioneel leiderschap richt zich op het ruilprincipe: in ruil voor goed werk krijgt iemand een beloning. Maar er zijn ook kritische geluiden die erop wijzen dat neo-charismatische leiderschapstheorieën juist een ethische dimensie missen. Met als gevolg de opkomst van ethisch en authentiek leiderschap. Echter het wetenschappelijk bewijs van deze laatste theorieën is (nog) niet echt overtuigend. Het meest effectief lijkt het te zijn om anderen te stimuleren en verantwoordelijkheid te geven, zoals bij de netwerkaanpak.

Authentiek leiderschap ontstond in de jaren negentig; als gevolg van een aantal grote schandalen ontstond er een discussie over de morele en ethische normen. Dit leidde niet alleen tot veranderingen in wet- en regelgeving, maar ook tot nieuwe leiderschapstheorieën. Waaronder dus authentiek leiderschap. Ofwel: leiderschap dat zich kenmerkt door authenticiteit, positieve beïnvloeding en motivatie. Ook hierbij geldt weer dat het bewijs voor deze nieuwe theorieën nog flinter dun is. Natuurlijk, ethische normen en een moreel kompas doen ertoe. Maar moet je dat dan authentiek leiderschap noemen? Want zonder ethische waarden en een moreel kompas kun je ook geen netwerkleiderschap nastreven. Of waardecreërend leiderschap.

Ja, die stelling klopt! In de ogen van het grote publiek is een leider één persoon die het middelpunt is van alle activiteiten. Maar zelfs dan is het over het algemeen een heel team dat een organisatie leidt. De ontwikkeling en het leiderschap van zo’n team zijn daarom de kritieke factor voor elke organisatie (Hogan en Kaiser 2005). Van belang is vooral de zogenoemde gedragscomplexiteit van leiderschapsteams (Carmeli en Halevi 2009). Uitgangspunt hierbij is dat teams zich snel kunnen aanpassen aan de veranderende omgeving.

De meeste oude leiderschapstheorieën gaan uit van de kracht van het individu. Deze opvatting lijkt meer en meer achterhaald te zijn. Netwerkleiderschap (Lichtenstein et al., 2006) heeft een ander perspectief en wijst op het belang van de interacties binnen een (sociaal) netwerk. Deze leiderschapsvorm verwerpt de gedachte dat één individu in staat zou zijn om het succes van een organisatie te bepalen. Vanuit de netwerkgedachte gaat het juist om de interacties tussen mensen. Er is redelijk veel bewijs dat deze netwerkaanpak bepalend is voor het succes van een organisatie.

Bottom line: over leiderschap worden veel onwaarheden verspreid. Fake news. Het is daarom heel jammer dat er maar weinig theorieën over leiderschap echt zijn onderbouwd met wetenschappelijk bewijs. Dat laatste is wel belangrijk, omdat dat zinloze interventies helpt voorkomen. En om duidelijk te krijgen waar we het nou concreet over hebben. Vast staat dat het denken over leiderschap verandert richting het netwerkdenken. En dat we behoefte hebben aan leiders die snel beslissingen kunnen nemen die economisch, sociaal en ecologisch verantwoord zijn. Leiders dus die op meerdere vlakken waarde creëren: waardecreërend leiderschap.

Wil je meer weten over waardecreërend leiderschap? Download dan hieronder het ebook Leiderschap in de economie van waarde. Of klik hier voor onze leiderschapstrainingen.