‘Passende zorg’ is hét beleidsmodewoord van dit jaar: je vindt het in elke visie, elk regioplan en iedere kamerbrief. Onlangs kwam het opnieuw prominent in beeld: het ministerie van VWS trok 290 miljoen euro uit voor onderzoek, terwijl de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving waarschuwde dat we collectief ‘bijna ziek’ zijn – en dringend grenzen moeten stellen aan wat nog zinnig is. Maar wat passende zorg écht inhoudt? Daar blijft het vaak oorverdovend stil over. Eén ding is duidelijk: passende zorg is geen warm bubbelbad vol idealen, maar een koude plons in harde realiteit. Geen comfortabele koers, maar een noodzakelijke. Tijd om dit aaibare begrip zijn zachte glans te ontnemen. Want eerlijk is eerlijk: wat betekent passende zorg nog, als niemand durft te zeggen wat niet meer past?

Passende zorg begon overzichtelijk: betere zorg, die aantoonbaar waarde toevoegt voor de patiënt. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) hield het simpel: noodzakelijk, waardevol en afgestemd op de patiënt. Maar lang bleef het daar niet bij. Samen met het Zorginstituut Nederland (ZiN) en het Integraal Zorgakkoord (IZA) kwamen er lagen bij: waardegedreven, samen beslissen, gezondheid vóór ziekte – alsof dat ooit níét de bedoeling was.

En toen werd het echt complex. ZiN voegde maatschappelijke opgaven toe, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) bracht daarbovenop nog een ‘houdbaarheidsdriehoek’: financieel, personeel en maatschappelijk draagvlak. Daarmee verschoof het beeld van individuele patiëntenzorg naar systeemherstel op macroniveau. Wat resteert is een Zwitsers zakmes aan principes: voor alles inzetbaar, maar nergens echt snijdend. Iedereen ziet er zijn eigen gelijk in, niemand voelt zich eigenaar. Intussen groeit de stapel beleidsnota’s sneller dan de schraplijsten.

Passende zorg vraagt niet om nóg een visiedocument, maar om vier messcherpe keuzes. Elk op een ander niveau, en allemaal even onvermijdelijk.

1. Beleid dat past – niet alleen de zorg

Onze zorgwetten, toezichtstructuren en beleidskaders zijn versnipperd. En toch verwachten we dat zorgprofessionals het “gewoon oppakken”. Dat is onrealistisch. Zolang wet- en regelgeving geen duidelijke richting geven aan wat passend is, blijft passende zorg een papieren tijger. Wat nodig is? Regie, en die begint in Den Haag – kijk maar naar Zweden of Nieuw-Zeeland.

2. Van volume naar waarde

We belonen nog steeds productie in plaats van resultaat. Zolang prikkels niet veranderen, verandert de praktijk ook niet. Zorgverzekeraars, regio’s en bestuurders moeten sturen op waardevolle zorg, zodat zinnige interventies lonen – en onzinnige vanzelf verdwijnen. Geen prikkel, geen beweging.

3. Eén fundament, over domeinen heen

Passende zorg houdt niet op bij een vakgebied of loket. Het vereist kennisdeling, onderzoek dat disciplines verbindt en gezamenlijke richtlijnen die écht gebruikt worden. Dat ontstaat niet vanzelf: we hebben een lerend zorgsysteem nodig – en de infrastructuur daarvoor ontbreekt nu nog in Nederland.

4. Passende zorg begint bij luisteren

Zorg op maat vraagt niet om nog een datamodel, maar om menselijkheid. Het begint bij luisteren, samen beslissen en ruimte maken voor wat er echt toe doet in iemands leven. Daarvoor moet het systeem meebewegen – met technologie, processen en structuren die zich aanpassen in plaats van afvlakken.

Iedereen is vóór passende zorg – zolang het eigen domein maar buiten schot blijft. Maar zonder keuzes over wat níét meer past, blijven we hangen in warme woorden en vrijblijvend beleid. Wat nodig is? Politieke moed, scherpe besluiten en een gezamenlijke koers die verder kijkt dan de volgende pilotronde. Dus stap uit het bubbelbad van mooie intenties. Droog je af. En doe wat nodig is. Want passende zorg komt er pas, als iemand durft te zeggen: dit past niet meer.