Het Integraal Zorgakkoord (IZA) is alweer ruim een jaar van kracht. Het IZA is een mooi initiatief om domeinoverstijgend samen te werken in de zorg, met als doel om de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Maar in de praktijk blijkt het domeinoverstijgend samenwerken vaak lastig voor elkaar te krijgen. De ambitie is sterk, maar het vermogen om besluiten te nemen en daadwerkelijk over te gaan tot actie ontbreekt in veel gevallen. Essenburgh heeft het afgelopen jaar – in samenwerking met verschillende young professionals in de zorg – dit fenomeen met veel interesse bestudeerd en komt tot de conclusie dat de Nederlandse zorg leidt aan samenwerkeritis.

Samenwerken in de zorg

Samenwerken is essentieel voor goede zorg. Door samen te werken kunnen zorgverleners de zorg beter afstemmen op de behoeften van de patiënt/cliënt. Ze kunnen efficiënter werken en de kwaliteit van zorg verbeteren. Maar samenwerken is echter niet altijd makkelijk. Er zijn veel verschillende partijen betrokken bij de zorg, elk met hun eigen belangen, visie en werkwijze. Dit kan leiden tot onduidelijkheden, conflicten en frustraties.

In deze blog zetten we – aan de hand van de casus van meneer De Sjaak – uiteen wat de aandoening samenwerkeritis precies inhoudt en welke comorbiditeiten en complicaties het gevolg kunnen zijn. Hopelijk helpt het je om problemen en uitdagingen op het gebied van samenwerking bespreekbaar te maken met je samenwerkingspartners en samen te werken aan een succesvolle oplossing.

Meneer de Sjaak ervaart frustratie doordat er sprake is van samenwerkeritis in de zorg. Samenwerkeritis is een veelvoorkomende aandoening binnen de gezondheidszorg. Het kenmerkt zich door een ernstig gebrek aan effectieve en doelmatige samenwerking en afstemming tussen verschillende belanghebbenden. 

Samenwerkeritis doet zich vooral voor wanneer er geen gezamenlijk draagvlak is, de zogenaamde gezamenlijke risicodragendheid. De behandeling van samenwerkeritis is complex, omdat verschillende belanghebbenden niet in staat zijn om over hun individuele belangen heen te stappen en in samenwerking met anderen de maatschappelijke vraagstukken écht effectief en doelmatig aan willen pakken. 

Samenwerkeritis kent verschillende symptomen:

Subsidiritis is een aandoening waarbij belanghebbenden en betrokken partijen overmatig afhankelijk zijn van subsidies. Dit leidt tot een aantal symptomen en complicaties, waaronder:

Een toestand waarin publieke middelen verspreid worden over diverse doelen en projecten, wat leidt tot gebrek aan focus. Publieke middelen worden verspreid over diverse doelen en projecten, waardoor er sprake is van gebrek aan focus op wat nu echt nodig is. Dit leidt tot ondoelmatige zorg.

Niemand voelt zich echt verantwoordelijk voor het coördineren van de samenwerking, waardoor er verwarring ontstaat bij de teamleden. Dit leidt tot vertraging in de zorg en een verminderde patiëntgerichtheid.

Er zijn te veel onduidelijke regels en procedures die de samenwerking belemmeren. Dit leidt tot administratieve lasten en een verminderde efficiëntie.

Meneer De Sjaak lijdt aan de gevolgen van subsidiritis. Hij wordt geholpen door verschillende zorgverleners, waaronder een huisarts, een medisch specialist, een fysiotherapeut en thuiszorg. De zorgverleners werken allemaal vanuit hun eigen expertise en communiceren niet (goed) met elkaar en zijn niet goed op de hoogte van elkaars activiteiten. Hierdoor weet Meneer De Sjaak niet altijd welke zorg hij nodig heeft en wanneer hij deze moet ontvangen of aanvragen (verantwoordelijkheidsverdwaasdheid / regeljungle). Dit leidt tot onzekerheid en frustratie.

Ad-hocteritis is een aandoening waarbij beslissingen en acties in de zorg willekeurig en zonder duidelijk doel worden genomen. Dit leidt tot een aantal symptomen en complicaties, waaronder:

Partners binnen een samenwerkingsverband verzinnen een ongefundeerd doel en gaan dit vervolgens volgen. Dit leidt tot onnodige acties, die niet bijdragen aan de gezondheid en het welzijn van de patiënt.

De coördinatie van programma-, stuur-, project- en werkgroepen lijkt op het willekeurig strooien van confetti, zonder duidelijke richting. Dit leidt tot verwarring en frustratie bij patiënten, die niet weten wie verantwoordelijk is voor hun zorg.

Communicatie en overleg komen frequent voor, maar heeft weinig impact op het oplossen van problemen. Dit leidt tot een gebrek aan vertrouwen tussen zorgverleners en patiënten.

Voor Meneer De Sjaak heeft ad-hocteritis een aantal negatieve gevolgen. Hij voelt zich niet gehoord door zijn zorgverleners, omdat hij het gevoel heeft dat hij geen grip heeft op zijn eigen gezondheid. Hij heeft – door het gebrek aan effectieve onderlinge communicatie door zijn zorgverleners – het gevoel van het kastje naar de muur te worden gestuurd. Meneer De Sjaak heeft het gevoel dat zijn zorgverleners niet in zijn belang handelen.

Het Calimero syndroom is een aandoening waarbij een partij zichzelf als een slachtoffer ziet en weinig verantwoordelijkheid neemt voor de samenwerking. In de zorg leidt dit tot verschillende complicaties en symptomen, waaronder:

Betrokken zorgverleners/zorginstanties trekken zich een voor een terug uit de samenwerking en keren terug naar hun eigen ‘eiland’. Dit gebeurt bijvoorbeeld als zorgverleners het gevoel hebben dat ze niet gehoord of gewaardeerd worden, of als ze het gevoel hebben dat de samenwerking zinloos is.

Professionals uit het zorgnetwerk zoeken een andere werkgever of een ander samenwerkingsverband, waardoor de samenwerking wordt verstoord. Dit gebeurt bijvoorbeeld als er sprake is van conflicten of onenigheid tussen zorgprofessionals van verschillende disciplines.

Taken en inspanningen worden herhaaldelijk naast elkaar uitgevoerd zonder duidelijke reden. Dit gebeurt bijvoorbeeld als er sprake is van gebrek aan communicatie of coördinatie tussen zorgverleners.

Voor Meneer De Sjaak heeft het Calimero syndroom een negatieve impact. Hij heeft – door het gebrek aan samenwerking tussen zijn zorgverleners – het gevoel dat hij geen grip heeft op zijn eigen gezondheid.

Samenwerkeritis is een serieus probleem dat de kwaliteit en vooral doelmatigheid van zorg negatief beïnvloedt. Echter zijn er verschillende behandelmogelijkheden voor samenwerkeritis:

Om een effectief behandelplan voor samenwerkeritis op te stellen, is het belangrijk om eerst de diagnose te stellen. Vraag jezelf af: Hoe goed is de samenwerking met mijn collega’s? Wat gaat goed en wat kan beter? Staan regels en procedures in de weg? Volgen we dezelfde doelen en hebben we dezelfde prioriteiten? Communiceren we op effectieve wijze met elkaar? 

Samen kunnen we samenwerkeritis bestrijden en de kwaliteit en doelmatigheid van zorg verbeteren. We nodigen je graag uit om een diagnose voor samenwerkeritis van jouw samenwerkingsverband te maken en hiervoor een behandelplan op te stellen.

Benieuwd of er binnen jouw samenwerkingsverband sprake is van samenwerkeritis?

Doe de test >>>