Zorgpaden: het smeermiddel voor geïntegreerde zorg [6 tips]

Zorgpaden: het smeermiddel voor geïntegreerde zorg [6 tips]

Het werken met zorgpaden doen we al vele jaren in de gezondheidszorg. Het geeft inzicht in hoe de zorg rondom een patiënt is georganiseerd en hoe de onderlinge afstemming van de diverse betrokken hulpverleners is geregeld. Met name in ziekenhuizen worden zorgpaden breed ingezet. Maar ook in de eerstelijnszorg neemt de interesse in het gebruik van zorgpaden toe. De toegevoegde waarde van het gebruik van zorgpaden is in onderzoek aangetoond. Een goede ontwikkeling dus, maar voor de chronische zorg en de groeiende groep multimorbide patiënten moeten we nog een stapje verder gaan. Om deze mensen op een efficiënte manier de juiste zorg te bieden, moeten de eerstelijn en het ziekenhuis de handen ineenslaan en samen integrale zorgpaden ontwikkelen. Dit heeft wat voeten in de aarde, maar is zeker geen onmogelijkheid. In deze blog laten we zien wat nodig is om door middel van gezamenlijke zorgpaden tot geïntegreerde zorg te komen.

Wat is een zorgpad?

Een zorgpad – ook wel klinisch pad genoemd – beschrijft de organisatie van de zorg voor een patiënt met een bepaald ziektebeeld. In een zorgpad staat stap-voor-stap beschreven wat, wanneer, door wie wordt gedaan en wat de verwachte resultaten daarvan zijn. Ook staat erin hoe er geregistreerd moet worden. Een zorgpad richt zich dus op de logistiek en afstemming van verantwoordelijkheden en werkzaamheden. Dit heeft diverse voordelen, zoals:

• de patiënt krijgt beter op elkaar afgestemde zorg;
• het is duidelijk welke zorgverlener waarvoor verantwoordelijk is;
• er wordt (kwalitatief) betere zorg gegeven;
• er zijn minder ziekenhuisopnames nodig en/of de ligduur wordt korter;
• er zijn minder administratieve lasten (er worden minder dingen dubbel gedaan);
• de wachttijden voor patiënten zijn korter;
• de patiënt is sneller ‘uit zorg’.

Door de zorgpaden de patiënt niet meer zien?

Dat het werken met zorgpaden vele voordelen biedt, staat buiten kijf. Ook op de methode waarmee zorgpaden worden ontwikkeld, valt weinig af te dingen. Dit neemt niet weg dat er wel punten van kritiek zijn. Zeker als we het gebruik van zorgpaden toespitsen op de chronische zorg en vooral het groeiende aantal multimorbide patiënten. Zorgpaden, zoals we die nu kennen, zijn namelijk ziektespecifiek. Heb je als patiënt meerdere aandoeningen tegelijk, dan kan je zomaar in meerdere zorgpaden tegelijk ‘lopen’. Daarmee is de oplossing het probleem geworden. De som van zorgpaden voor afzonderlijke patiëntengroepen is niet per definitie beter op organisatieniveau. Voor geïntegreerde zorg is een bredere mensgerichte in plaats van een ziektegerichte focus nodig.

Daarnaast ontbreekt het in Nederland aan twee essentiële randvoorwaarden. Ten eerste op het gebied van de financiering. Wil je zorgpaden over de gehele keten uitrollen, dan heb je integrale financiering nodig tussen bijvoorbeeld de huisarts en de medisch specialist. Die constructie kennen we (nog) niet in Nederland. Daarnaast ontbreekt het aan gedeelde elektronische patiëntendossiers (EPD’s). Daardoor kan er moeilijk informatie gedeeld worden tussen de verschillende zorgverleners.

Voorwaarden voor succes

Om geïntegreerde of integrale zorg te leveren, is het de kunst om zorgpaden op te stellen over de verschillende organisatie silo’s heen, waarbij de behoefte van de patiënt centraal staat, ook wel persoonsgerichte zorg genoemd. Maar hoe krijg je dat voor elkaar? Een aantal voorwaarden waaraan moet worden voldaan om integrale zorgpaden kans van slagen te geven:

1. Professionals met een open mind en helikopterview

Een integraal zorgpad moet gecoördineerd worden door professionals in het veld met kennis van zaken. Een multidisciplinair team, bij voorkeur uit de eerste lijn, kan als kernteam fungeren. Deze mensen moeten thuis zijn in de zorg, maar ook daarbuiten. Zodat ze in staat zijn alle factoren te overzien die van invloed kunnen zijn op de gezondheid van bijvoorbeeld een patiënt met één of meerdere chronische ziekten. Officieel is deze rol bij de huisartsen belegd. Met moeilijke woorden noemen we dat de poortwachters en coördinatie van zorg-functie van de eerstelijnszorg. Hierbij is het essentieel dat de betrokken professionals open minded zijn en beschikken over een helikopterview. Ze moeten in staat zijn om over de grenzen van de eigen silo heen te kijken, openstaan voor andere werkwijzen en de kennis en kunde van collega’s kunnen waarderen en inzetten.

2. Mankracht en financiële middelen

Om integrale zorgpaden tot een succes te maken, is voldoende mankracht nodig. Alle fasen van het proces – van ontwikkeling en implementatie tot evaluatie en verbetering – zijn arbeidsintensief. Mensen moeten hiervoor vrijgemaakt worden, wil je succesvol zijn.

Daarnaast is het belangrijk dat de financiële voorwaarden op orde zijn. Voor integrale zorgpaden is integrale (uitkomst) financiering nodig.

3. Goede onderlinge relaties

Uit diverse onderzoeken blijkt dat een goede onderlinge verstandhouding binnen een multidisciplinair team tot betere uitkomsten leidt. Dus ook voor het succesvol creëren van en werken met zorgpaden, zijn een laagdrempelig contact en een goede onderlinge verstandhouding tussen de betrokken professionals essentieel. Als dat allemaal klopt, wordt een zorgpad breed gedragen en zal daardoor betere resultaten boeken.

4. Toegang tot dezelfde systemen

Een heel belangrijke voorwaarde is dat alle betrokkenen toegang hebben tot dezelfde patiëntendata die op basis van overeenkomstige criteria zijn verzameld. Ook dit is momenteel een groot struikelblok. In Nederland is de dataverzameling onvolledig en versnipperd. Hierdoor is het vrijwel onmogelijk om inzicht te krijgen in de actuele zorgvraag en toekomstige trends. Er zijn landen, zoals Zweden, waar dit wel goed is geregeld. Het zou een mooie eerste stap zijn als de overheid besluit data breed toegankelijk te maken.

5. Netwerkbestendige ICT

Daarnaast moet er meer gebruik gemaakt worden van digitale platforms die databases aan elkaar koppelen. Een voorwaarde is dan wel dat die databases opengesteld zijn (zie voorwaarde 4). Daarnaast zijn er diverse handige tools om zorgpaden efficiënt toe te passen, alleen worden die niet alom gebruikt. Hierin kan nog een flinke slag geslagen worden.

6. Draagvlak

Integrale zorgpaden zijn nieuw en wil je nieuwe ontwikkelingen tot een succes maken, dan moet je het bestuur en management meekrijgen. Dit bereik je door de resultaten van je interventies inzichtelijk te maken. Als je de toegevoegde waarde voor alle betrokken partijen kunt laten zien, zal het management vanzelf volgen.

Hoe kun jij het tij keren?

Genoemde voorwaarden vormen de basis van integrale zorgpaden. Op de ene voorwaarde is makkelijker invloed uit te oefenen dan op de andere. Zo is openstaan voor en toelaten van de kennis van andere professionals doorgaans makkelijker in de praktijk te brengen dan het ontsluiten van datasystemen en het organiseren van integrale financiering. Maar ook deze twee laatste aspecten zijn te beïnvloeden. Door als zorgprofessional alternatieven te bedenken en het voortouw te nemen, kun je het tij keren. Ga naar zorgverzekeraars toe en laat weten met welke contracten je wilt werken. Ga naar IT-leveranciers toe en stel voorwaarden waaraan dataverzameling moet voldoen. Doe dit wel in gezamenlijkheid. Want: alleen ga je sneller, maar samen kom je verder.

Een zorgpad opstellen en implementeren

Is aan de voorwaarden voldaan, dan ligt de weg open naar het op een gestructureerde manier aanpakken van geïntegreerde zorg. Maar hoe bewandel je die weg? Oftewel, hoe ga je te werk bij het opstellen en vervolgens implementeren van een geïntegreerd zorgpad? Je kunt dat doen met behulp van checklists. Ook kan het Regenboogmodel als uitgangspunt dienen. In dit model staan de behoeften van de patiënt centraal. Nadat deze zijn bepaald, kijk je wat de gewenste uitkomsten zijn van de hulpverlening. Vervolgens ga je daar je interventies op afstemmen. Daarbij kies je voor een brede aanpak waarin je de eerste en tweede lijn en eventueel ook andere instanties betrekt. Welke professionals heb je nodig? Wat moeten zij wanneer doen en met welk gewenst resultaat? Zo creëer je een op de patiënt afgestemd zorgpad, bestaande uit componenten die min of meer gestandaardiseerd zijn. Door op deze manier te werk te gaan, laat je de ziektespecifieke benadering van het zorgpad los en kies je voor een persoonsgerichte insteek. Hiermee kun je op een voor iedereen overzichtelijke manier geïntegreerde zorg op maat leveren, waarbij je efficiënt gebruikmaakt van mankracht en hulpmiddelen. Dit zal een positieve invloed hebben op de kwaliteit van zorg, patiënttevredenheid én kosten.

Lees in onze whitepaper meer over hoe persoonsgerichte zorg geïmplementeerd kan worden met behulp van het Regenboogmodel.

Wil je hier meer over weten en zelf meteen mee aan de slag? Download ons ebook Netwerkzorg voor meer achtergrond informatie. Of neem een kijkje op onze kennispagina. In onze masterclass Zorgeloze Netwerkzorg leer je wat en hoe!